Green Architect

สถาปตยกรรมสีเขียว: การทาทายเพื่อความยั่งยืน

(Green Architecture: The Sustainability Challenge)

การพัฒนาแบบยั่งยืน (Sustainable Development):

   “การพัฒนาที่สรางโอกาสใหคนรุนปจจุบันแสวงหาประโยชนไดโดยไมปดโอกาสใหคนรุนหลังเขามาแสวงหาประโยชนอยางนั้นบาง”

 องคการสหประชาชาติ, 1987

Ecological Buildings:

   “กระแสความเคลื่อนไหวหนึ่งของสถาปตยกรรมรวมสมัยที่มีจุดมุงหมายเพื่อสรางอาคารที่เปนมิตรกับสภาพแวดลอม ประหยัดพลังงาน ใชทรัพยากรอยางมีประสิทธิภาพสูงสุด รวมทั้งการใชประโยชนจากพลังงานแสงอาทิตยและวัสดุที่ไมทําลายสภาพแวดลอมตลอดกระบวนการผลิต การใชงานและการยอยสลาย”

Meyers Neues Lexikon, 1994

   “การประยุกตใชเทคโนโลยีที่เหมาะสมเพื่อชวยใหอาคารสามารถใชประโยชนจากสภาวะแวดลอมตามธรรมชาติ (แสงแดด, ลม, ดิน, น้ํา, พืชพันธ, สัตว) ดวยวิธี Passive อยางเต็มที่”

 Klaus Daniels, 1995

สถาปตยกรรมสีเขียว

                  สถาปตยกรรมสีเขียวเปนผลผลิตจากกระแสความคิดใหมในการออกแบบสถาปตยกรรมที่มีรากฐานมาจากสถาปตยกรรมยั่งยืน (Sustainable Architecture) ที่เกิดขึ้นในชวงเวลาไมเกิน 20 ปที่ผานมา หลังจากที่แนวทางการออกแบบอาคารประหยัดพลังงานดวยวิธี Passive Design ในยุโรปและอเมริกาไมประสบความสําเร็จ กระแสความคิดของสถาปตยกรรมสีเขียวเกิดขึ้นได้มิใชเพราะการขาดแคลนพลังงานแตเปนเพราะปญหาสิ่งแวดลอม เชน ปรากฏการณเรือนกระจก (Greenhouse Effect) ปรากฎการณหลุมโอโซน (Ozone Hole) เกาะความรอน (Urban Heat Island) ฝนกรด (Acid Rain) การทําลายปา (Deforestation) รวมทั้งการแพรกระจายของโรคติดตออันเกิดจาก สภาพอากาศของโลกที่เปลี่ยนไป (Climate Change)

                  ปจจุบันตองยอมรับวาการบริโภคพลังงานจากแหลงพลังงาน ดั้งเดิมเชนถานหิน หรือน้ำมันดิบ กอใหเกิดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสูบรรยากาศโลก และกาซนี้จะทํา ใหความรอนจากผิวโลกไมสามารถแผรังสีกลับสูอวกาศไดทําใหเกิดปรากฏการณโลกรอน (Global Warming) ปญหาโลกรอนจะทําใหเกิดปญหาตามมาอีกสารพัด โดยเฉพาะภาคการเกษตร ในประเทศเกษตรกรรมอยางประเทศไทยจะ

ไดรับผลกระทบรุนแรงมาก จะเห็นวาปญหาโลกร้อนเปนปญหาที่กวางและซับซอนเกินกวาวิชาความรูแขนงใดแขนงหนึ่งจะเขาแกไขได ดังนั้นการสรางสถาปตยกรรมสีเขียว จึงตองอาศัยบูรณาการของวิชาความรูทางสถาปตยกรรมศาสตรวิศวกรรมศาสตรวิทยาศาสตรอาคาร (Building Science) การวางผังเมือง การบริหารการกอสราง โดยกรอบความคิดของสถาปตยกรรมสีเขียวก็คือประโยคงายๆที่ทุกคนมักจะพูด --“Human beings should live in harmony with nature” 

ภาพตัวอยางการออกแบบสถาปตยกรรมที่ตอบรับสภาพอากาศไดอยางดีในเขตทะเลทราย 
โดยใชอุปกรณดักลม ซึ่งเปนแนวทางการออกแบบ Passive Design หรือเรียกวา Bioclimatic Architecture

ลักษณะของ Green Buildings: Basic requirements

ถาหากจะมองหลักการของ Passive design ในสมัยทศวรรษที่ 70 ที่เทคโนโลยีอาคารยังไมเจริญนัก ใหเปนแมแบบของอาคารสีเขียว จะพบวาการออกแบบใหตอบรับกับสภาพแวดลอมเพื่อใหเกิดสภาวะนาสบายยังคงเปนหัวใจสําคัญของการออกแบบอาคารสีเขียว เพียงแตเปาหมายมิใชเพียงแคการลดการใชพลังงานอยางเดียวอีกตอไปแลวเปาหมายของอาคารสีเขียวที่เพิ่มมาก คือ การผสมผสานองคความรูจาก Passive design เขากับเทคโนโลยีสมัยใหมของศตวรรษที่ 20 ในการที่จะใชประโยชนจากพลังงานธรรมชาติที่สะอาด และไมมีวันหมดโดยตรง ในอีกความหมายหนึ่งก็คืออาคารสีเขียวจะไมพยายามเสนอแนะการลดการใชพลังงานหากพลังงานนั้นมีความจําเปนตอการผลิตหรือการอยูอาศัยของมนุษยแตจะเสนอแนะใหอาคารใชพลังงานจากแหลงที่สะอาด และไมมีวันหมดไป (renewable energy) ซึ่งในเบื้องตน อาคารสีเขียวจึงจะตองประกอบไปดวยองคประกอบ 3 สวนหลักดังตอไปนี้

1) ความสอดคลองกับสภาพอากาศ 

กฎเกณฑขอแรกของคําวา “สถาปตยกรรม” ที่สถาปนิกอาชีพลวนไดเคยศึกษาเลาเรียนมาจากโรงเรียน ลวนจะตองประกอบดวยการออกแบบใหตอบสนองตอสภาพอากาศ (Climate Responsiveness) การสอดคลองกับสภาพอากาศหมายถึงการออกแบบจัดวางพื้นที่ใชสอยอาคาร ตามทิศทางแดด ทิศทางลมธรรมชาติและการเลือกใชวัสดุกอสรางตกแตงที่ทําให “อาคาร” นาสบาย ไมร้อน ไมหนาว ไม่ชื้น ไมแหงเกินไป กอนที่จะเริ่มอาศัยเครื่องจักรกลที่บริโภคพลังงาน ซึ่งหมายถึงการออกแบบ Passive Design นั่นเอง ซึ่งปจจุบัน หลักการออกแบบใหตอบสนองตอสภาพอากาศในโรงเรียนสถาปตยกรรมในประเทศไทย อาจจะกลาวไดวาเปนเพียงการเรียนการสอนเพื่อใหรูและทองจําทฤษฎีเทานั้น ยังไมไดเนนในวิชาปฏิบัติการออกแบบเทาใดนัก สาเหตุสวนหนึ่งคือการที่ทั้งอาจารยและนักศึกษาสถาปตยไมมีความรูทางวิทยาศาตรอยางเพียงพอที่จะเขาใจวิธีการออกแบบใหสอดคลองกับสภาพอากาศนั่นเอง

2) ความนาสบาย

              มีหลายครั้งที่ความพยายามประหยัดพลังงานอยางไมอาศัยสติปญญา คือการงดใชพลังงานทั้งทีจําเปนตองใชซึ่งพบไดทั่วไปในหนวยงานราชการของรัฐ กอผลเสียตามมาที่ทําใหอาคารไมนาสบาย รอนเกินไป หนาวเกินไป แสงสวางไมเพียงพอ เสียงดังรบกวน หรือคุณภาพอากาศภายในไมสะอาดบริสุทธิ์นอกจากจะกอใหเกิดผลเสียตอประสิทธิภาพการทํางานของบุคลากร ประสิทธิผลการเรียนรูของนักศึกษา แลวยังมีผลเสียทางเศรษฐกิจจากการที่อาคารและอุปกรณอาคารมิไดถูกใชประโยชนอยางเต็มที่ตามที่ไดลงทุนกอสรางสูญเสียทรัพยากรลงไปตั้งแตตน ดวยเหตุนี้องคประกอบของสถาปตยกรรมสีเขียวจึงตองกําหนดใหอาคารมีการรักษาสภาวะนาสบายของมนุษยใหอยูในเกณฑมาตรฐานที่เปนที่ยอมรับอยางเปนสากลในสวนที่เกี่ยวของกับสิ่งตอไปนี้

• สภาวะนาสบายเชิงอุณหภาพ (Thermal comfort)

• แสงสวาง (Visual/lighting comfort)

• เสียง (Acoustical comfort)

• คุณภาพอากาศภายใน (Indoor air quality: IAQ)

3) การใชพลังงานจากธรรมชาติ

             นับตั้งแตการปฏิวัติอุตสาหกรรมที่ทําใหอาคารบานเรือนเลือกใชพลังงานจากแหลงน้ำมันดิบที่ทําลายสภาพแวดลอมดังกลาวแลว สถาปตยกรรมสีเขียวจึงมุงสงเสริมใหเกิดการนําพลังงานจากธรรมชาติแหลงอื่น ๆ มาแทนที่พลังงานสกปรก ซึ่งตามความเปนจริงแลว พลังงานจากดวงอาทิตยจํานวนมหาศาลไดเขามาสะสมบนโลก และรอใหถูกนํามาใชเพียงแตการนํามาใชอาจจะตองอาศัยองคความรูมากขึ้นกวาเดิม ทั้งนี้แหลงพลังงานที่อาคารสามารถนำมาใชไดมักจะเปนพลังงานที่หาทดแทนได(Renewable Energy) ซึ่งจะไดแก

• พลังงานแสงอาทิตย(ดวยการใชรังสีจากดวงอาทิตยเพื่อใหความรอนและผลิตกระแสไฟฟา)

• พลังงานจากน้ํา (จากการผลิตกระแสไฟฟา และการใชเปนแหลงความรอน/ความเย็น)

• พลังงานจากดิน (จากการสะสมความรอนในดิน)

• พลังงานลม (จากการผลิตกระแสไฟฟาโดยตรงและการเพิ่มสภาวะนาสบายดวย ventilation)

• พลังงานจากพืชพันธ(จากการกันแดดและการระเหยของน้ําเพื่อสรางความเย็น)

• พลังงานจากสัตวมูลสัตว(จากการสรางพลังงานชีวมวล--Biomass)

ภาพแสดงตัวอยางแนวทางการออกแบบ Passive solar design ที่เกิดขึ้นในสมัยวิกฤตการณพลังงานที่อาศัย

หลักการเคลื่อนไหวของอากาศตามธรรมชาติเมื่อมีความรอนจากดวงอาทิตย

หลักการออกแบบ Green buildings

หลักการออกแบบอาคารสีเขียวจะประกอบดวยปฏิสัมพันธขององคประกอบทั้งสามสวนไดแก่ ตัวอาคาร สภาพแวดลอม และการนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมเขามาเชื่อมโยงใหเกิดความสัมพันธระหวางอาคารและ สภาพแวดลอม ซึ่งการใชเทคโนโลยีตางๆก็จะถูกผสมผสานเขาไปในทุกสวนของอาคาร ตั้งแตการเริ่มตนสรางแนวความคิดในการออกแบบอาคารไปจนถึงการกอสราง การใชงาน และการวางแผนปรับปรุงและยอยสลาย สวนประกอบอาคาร หลักการออกแบบอาคารสีเขียวทั่วไปมีดังตอไปนี้

ภาพแสดงตัวอยางแนวทางการออกแบบ Green Buildings ที่ประสานการออกแบบระบบอาคารกับองคประกอบทางสถาปตยกรรมเพื่อใชพลังงานธรรมชาติอยางเต็มที่

1) ตัวอาคาร (Building fabric)

• ฉนวนกันความรอนโปรงใส Transparent Insulating Material (TIM)

• การใชแผงโซลาร (Bldg.-integrated photovoltaic & solar collector)

• การเก็บกักความรอน-ความเย็น (Thermal storage)

• แสงสวางธรรมชาติ (Daylight)

• การใชวัสดุประสิทธิภาพสูง (Low-e materials)

• การประยุกตใชรมเงาจากตนไม (Planted surfaces)

• การทําความเย็นวิธีธรรมชาติในเวลากลางคืน (Night cooling - infrared irradiation)

2) สภาพแวดลอม (Exterior space)

• การจัดรูปทรงและทิศทางอาคาร (Building forms & orientations)

• การระบายอากาศวิธีธรรมชาติ (Natural ventilation)

• การสรางรมเงาใหอาคาร (Solar energy & sun shading)

• การใชทรัพยากรแหลงน้ําใตดิน (Groundwater & aquifer)

• การทําความเย็นความรอนดวยดิน (Geothermal cooling/heating)

• การใชแหลงน้ําบนดิน (Water surfaces)

3) เทคโนโลยีอาคาร (Building technology)

• การใชเซลสแสงอาทิตยผลิตไฟฟา (Photovoltaic: PV)

• กังหันลมผลิตไฟฟา (Wind generator)

• การขุดเจาะใตดินเพื่อทําความเย็น (Bore holes)

• การสรางคลังน้ําแข็ง (Ice storage)

• การใชเครื่องทําความรอนพลังงานแสงอาทิตย (Active solar collector)

• การใชพลังงานจากดิน (Geothermal)

• การใชพลังงานชีวมวล (Biomass)

การประเมิน Green buildings

หนวยงาน BRE (Building Research Establishment) ในประเทศอังกฤษ ไดเสนอ 3 ชุดของเกณฑการประเมินผลอาคารสีเขียวดังจะกลาวตอไป โดยอาคารที่ผานเกณฑนี้จะสงผลทางบวกแกเจาของอาคารในแงตางๆ เชน 

1) การสงเสริมภาพพจนขององคกร 2) การสรางจุดขาย 3) ความยั่งยืน Sustainability สําหรับประเทศไทยก็กําลังมีการ

วางแผนการให “ดาว” แกอาคารที่สามารถเขาขาย อาคารสีเขียว แตในขณะนี้จะเนนไปทางดานการลดการใชพลังงานมากกวาการใชพลังงานทดแทนที่สะอาด เกณฑของ BRE จะแบงการประเมินเพื่อใหคะแนนตามหัวข้อตอไปนี้

1) Global evaluation

• อัตราการปลอย CO2 จากการใชพลังงาน (CO2 emission) จากโรงงานผลิตไฟฟา

• ฝนกรด (Acid rain) จากการใชพลังงานและการปลอยของเสียสูบรรยากาศโลก

• การทําลายโอโซน (โดยสาร CFC ในเครื่องปรับอากาศ)

• การใชทรัพยากรธรรมชาติและการรีไซเคิล

• การใชวัสดุที่ไมตองนําไปทําลายเมื่อใชแลวเสร็จ

• ความคงทนของวัสดุกอสราง (Longevity)

2) Local evaluation

• ระยะทางและความยากลําบากในการขนสงวัตถุดิบ (มีผลโดยตรงกับ Embodied energy)

• การจัดการทรัพยากรน้ํา (Water resource management)

• การจัดการเสียงรบกวน (Noise)

• การประยุกตใชลมธรรมชาติ (Wind force)

• การบังแดดจากสิ่งแวดลอม (Shading)

• การใชประโยชนจากอาคารดั้งเดิมอยางเต็มที่ (Reuse of existing buildings)

3) Interior evaluation

• ปริมาณการใชวัสดุเปนพิษและอันตราย (Toxic & dangerous materials)

• ประสิทธิภาพการใชแสงธรรมชาติ (Daylighting)

• ประสิทธิภาพการใชแสงประดิษฐ (Artificial lighting)

• สภาวะนาสบาย (Thermal comfort)

• ประสิทธิภาพการระบายอากาศ (Ventilation)

ภาพแสดงตัวอยางการผลักดันใหเกิดอุตสาหกรรม Prefabricated solar panel ประกอบอาคารในแนวทางของ Green buildings

ตัวอย่างแบบประเมินอาคาร LEED

การที่จะนําคําวา Green buildings ไปเปนจุดขายเพื่อแสวงผลประโยชนทางการตลาดในโครงการอสังหาริมทรัพยหรือแมแตสมัครเขารับการชวยเหลือจากภาครัฐหรือองคการนานาชาติดานสิ่งแวดลอม ทําใหมีการโฆษณาชวนเชื่อวาโครงการที่กําลังออกแบบกอสรางนั้น ๆ เปนอาคารสีเขียว การที่จะพิสูจนยืนยันวาโครงการตาง ๆ นั้นไดรับการออกแบบใหเปน Green buildings อยางถูกวิธีจึงจําเปนตองมีการกําหนดเปนมาตรฐานขึ้นมา ซึ่งสว่นใหญจะใชวิธีการใหคะแนนตามรายการ (Checklist) หรือเรียกวาแบบประเมินอาคาร ซึ่งปจจุบัน ทั่วโลกไดพัฒนาแบบประเมินของตนเองออกมา เชน ในประเทศอังกฤษ ไดมีการพัฒนาแบบประเมินอาคารสีเขียวเรียกวา BREEAM (Building Research Establishment’s Environmental Assessment Method) หรือในประเทศสหรัฐอเมริกา ก็มีหนยงาน The U.S. Green Building Council (USGBC) ไดพัฒนาแบบประเมินอาคารที่เรียกวา LEED หรือ Leadership in Energy & Environmental Design ซึ่งไดแยกเกณฑการใหคะแนนเปนขอ ๆ ดังนี้โดยอาคารที่ผานเกณฑแตละขอก็จะไดคะแนนสะสม จนไดคะแนนรวมเพื่อเสมือนที่ะให “ดาว” แกอาคาร เปนดาวเงิน ดาวทอง หรือดาว platinum

1) Sustainable Site (14 คะแนน)

ในหัวขอนี้จะเนนที่การเลือกสถานที่ตั้งโครงการที่ไมรุกล้ำพื้นที่ที่เปนแหลงธรรมชาติเดิม ซึ่งหากใชสถานที่เดิมที่เคยทําการกอสรางแลว ก็จะไดคะแนนในหัวขอนี้มาก นอกจากนี้การใหคะแนนในหัวขอนี้ก็จะเกี่ยวของกับการพยายามรักษาหนาดินเดิม การปองกันการกัดกรอนของหนาดิน การจัดการระบบระบายน้ำฝน การลดมลภาวะทางดานแสงสวางรบกวนสูสภาพแวดลอมขางเคียงในเวลากลางคืน การเลือกสถานที่ตั้งที่การคมนาคมขนสงมวลชนสามารถเขาถึงได เพื่อประหยัดพลังงานจากการใชน้ำมัน หรือรถยนตสวนตัวการมีพื้นที่สีเขียวเพื่อลดภาวะเกาะรอน (Heat Island)

• Erosion & Sedimentation Control (Required)

• Site Selection

• Development Density

• Brownfield Redevelopment

• Alternative Transportation

• Reduced Site Disturbance

• Stormwater Management

• Heat Island Effect

• Light Pollution Reduction

2) Water Efficiency (5 คะแนน)

             ในหัวขอนี้จะเนนที่การใชทรัพยากรน้ําอยางมีประสิทธิภาพ การออกแบบภูมิสถาปตยกรรมที่ไมสิ้นเปลืองน้ําเพื่อการบํารุงรักษาตนไมซึ่งยังรวมถึงการใชเทคโนโลยีที่เหมาะสมในการบําบัดน้ําเสียจากโครงการ

• Water Efficient Landscaping

• Innovative Wastewater Technology

• Water Use Reduction

3) Energy and Atmosphere (17 คะแนน)

ในหัวขอนี้จะเนนที่การใชทรัพยากรพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ รวมถึงการใชพลังงานทดแทนอยางเหมาะสม ทางดานการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ เจาของอาคารจะตองมีแผนการจัดการพลังงานและแผนการบํารุงรักษาอุปกรณงานระบบอาคารอยางเหมาะสม และสม่ําเสมอ รวมทั้งการตรวจวัดการใชพลังงานของอาคาร (Measurement & Verification) นอกจากการออกแบบอาคารใหมีประสิทธิภาพตั้งแตตน

การจัดการอาคารภายหลังอาคารไดรับการเปดใชงานแลว ก็จัดเปนเรื่องที่สําคัญมากดวย ทางดานสิ่งแวดลอมที่เก่ียวกับการรักษาบรรยากาศโลก หัวขอนี้ยังจัดใหคะแนนแกการออกแบบที่ชวยลดกาซเรือนกระจก ที่พบวาทําใหเกิดรูโหวของโอโซนชั้นบรรยากาศโลกอีกดวย

• Fundamental Building Systems Commissioning (Required)

• Minimum Energy Performance (Required)

• CFC Reduction in HVAC&R Equipment (Required)

• Optimized Energy Performance

• Renewable Energy

• Additional Commissioning

• Ozone Depletion

• Measurement & Verification

• Green Power

4) Materials and Resources (13 คะแนน)

               ในหัวขอนี้จะเนนที่การใชวัสดุกอสรางอาคารอยางมีประสิทธิภาพและเปนวัสดุที่มาจากแหลงที่ตองทําลายสิ่งแวดลอม โดยหลักการทั่วไป มักจะไดแกวัสดุรีไซเคิล หรือวัสดุกอสรางพื้นถิ่นที่ไดมาโดยไมตองเสียคาใชจายหรือคาพลังงานในการขนสงมาจากแหลงอื่น รวมทั้งการวางแผนจัดการขยะจากการกอสรางอาคารอีกดวย

• Storage & Collection of Recyclables (Required)

• Building Reuse

• Construction Waste Management

• Resource Reuse

• Recycled Content

• Local / Regional Materials

• Rapidly Renewable Materials

• Certified Wood

5) Indoor Environmental Quality (15 คะแนน)

              ในหัวขอนี้จะเนนที่การออกแบบ กอสราง และบริหารจัดการใหอาคารมีสภาวะแวดลอมภายในที่นาสบาย ปลอดสารพิษ โดยวิธีการใชวัสดุกอสรางและตกแตงอาคารที่เหมาะสม การจัดใหมีการระบายอากาศที่เพียงพอ การไดรับแสงสวางธรรมชาติรวมถึงการจัดการบริหารอาคารและการทําความสะอาดอยางเหมาะสมและสม่ําเสมอ โดยมีหัวขอที่ใหคะแนนดังนี้

• Minimum IAQ Performance (Required)

• การควบคุมควันบุหรี่ (Environmental Tobacco Smoke Control (Required))

• การตรวจจับปริมาณความเขมขนของกาซคารบอนไดออกไซด(Carbon Dioxide (CO2) Monitoring)

• ประสิทธิผลของการระบายอากาศ (Ventilation Effectiveness)

• แผนการกอสรางที่มีการจัดการคุณภาพอากาศภายใน (Construction IAQ Management Plan)

• การใชวัสดุอาคารที่มีการปลอยสารเคมีหรือสารพิษตาง ๆ (Low-Emitting Materials)

• การควบคุมสารเคมีและสารมลพิษภายใน (Indoor Chemical & Pollutant Source Control)

• การควบคุมระบบอาคาร (Controllability of Systems)

• สภาวะนาสบายเชิงอุณหภาพ (Thermal Comfort)

• การใหแสงสวางธรรมชาติและทิวทัศน(Daylight & Views)

6) Innovation and Design Process (5 คะแนน)

              ในหัวขอนี้จะเนนที่การออกแบบสวนประกอบอื่น ๆ ที่ผูออกแบบอาคารสรางสรรคขึ้นมาใหเปนนวัตกรรมที่ชวยแกไขปญหาสิ่งแวดลอม โดยทั่วไปมักจะไดแกองคประกอบการออกแบบพิเศษที่มีลักษณะนอกเหนือไปจากกฎเกณฑทั่ว ๆ ไปที่กําหนดไวในขอ 1-5 ทั้งนี้แบบประเมิน LEED ยังไดใหคะแนนพิเศษแกโครงการที่มีผูเชี่ยวชาญพิเศษที่ไดการรับรองวามีความสามารถที่จะเสนอแนะแนวทางการออกแบบอาคารใหสอดคลองกับแนวทางของ LEED อีกดวย

• ผูเชี่ยวชาญที่ไดรับการรับรอง (LEED Accredited Professional)

• นวัตกรรมในการออกแบบ (Innovation in Design)

คะแนนเต็มมีทั้งสิ้น 69 คะแนน ซึ่งเมื่อรวมคะแนนทั้งหมดแลว หากไดคะแนนรวม 26-32 คะแนน จะไดระดับ

“Certified” ถาไดคะแนน 33-38 คะแนน จะไดระดับ “Silver” ถาไดคะแนน 39-51 จะไดระดับ “Gold” และถาไดคะแนน 52-69 จะไดระดับ “Platinum” ผลที่ไดนี้จะเปนแรงจูงใจใหมีการคิดคน ออกแบบ และกอสราง Green buildings กันมากขึ้น โดยทั้งนี้จะมีหนวยงานของภาครัฐใหการสนับสนุนตอไป สําหรับประเทศไทย ไดมีการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทําแบบประเมินอาคารประหยัดพลังงานและรักษาสิ่งแวดลอม โดยกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงาน (พพ.) กระทรวงพลังงาน ไดมอบหมายใหจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย (โดยคณะผูวิจัยจากคณะสถาปตยกรรมศาสตรและสถาบันวิจัยพลังงาน) ทําการศึกษาและออกแบบวิธีการประเมินอาคารสีเขียวในแนวทางที่คลายกันกับ LEED โดยใน

ขั้นตนไดเรียกชื่อวา TEEAM (Thailand Energy and Environmental Assessment Method) ซึ่งกรมพัฒนาพลังงาน

ทดแทนและอนุรักษพลังงานไดนํามาใชเปนเกณฑประเมินอาคารที่จะเขาขายที่จะไดรับการสงเสริมจากรัฐบาล ซึ่งคาด

วาจะเปนที่ยอมรับในวงการอสังหาริมทรัพยมากขึ้นในไมชานี้

บทสรุปสําหรับสถาปนิกไทย

ที่กลาวมาเกี่ยวกับความเปนมาและขอกําหนดกฎเกณฑของสถาปตยกรรมสีเขียวนี้จะเห็นวาการจะเริ่มมีอาคารสีเขียวเกิดขึ้นในประเทศไทย จะตองไดรับการรวมมือสนับสนุนจากหลาย ๆ ฝาย ทั้งผูออกแบบ ผูประกอบการและภาครัฐ รวมทั้งตองมีกลไกในการสงเสริมและเกณฑในการประเมินผล สําหรับสถาปนิกผูออกแบบ การริเริ่มออกแบบอาคารสีเขียวคงจะตองเริ่มตั้งแตการศึกษาปจจัยทางสภาพแวดลอม สภาพภูมิประเทศ สภาพภูมิอากาศ วาจะมีผลอยางไรตอการกําหนดแนวทางการออกแบบใหสอดคลองกัน โดยศึกษาตัวอยางจากการออกแบบสถาปตยกรรม

พื้นถิ่น (Vernacular Architecture) ที่มีอยูแตเดิมอยางพินิจพิจารณาวาบรรพบุรุษไดคนพบวิธีการแกปญหาใหอาคารอยูสบายไดอยางไรในสภาพอากาศแบบตาง ๆ ซึ่งองคความรูที่มีมักจะไมปรากฏเปนตําราคูมือการออกแบบที่ชัดเจนแตกลับแอบแฝงอยูทุกหนทุกแหง สถาปนิกจะตองมีความรูในหลาย ๆ ดานอยางเพียงพอที่จะสามารถ “เขาถึง” และ "เก็บเกี่ยว” ภูมิปญญาเหลานั้นมาใชไดและตองนํามาใชอยางชาญฉลาด ตอบสนองตอเทคโนโลยีการกอสราง และบริบทของปจจุบัน Frank Gehry เคยกลาวไวในภาพยนตรของเขาวา “Everything has been done before, but what got change is technology (Sketches of Frank Gehry; the Movies)” ฉะนั้นสถาปนิกตองศึกษาความรูเทคโนโลยีดานอื่น ๆ เพิ่มเติมโดยไมจํากัดวาเรื่องดังกลาวเปนเรื่องของวิชาชีพอื่นอีกตอไป เพราะทุกอยางจะเขามาเชื่อมโยงกันในที่สุด อยางไรก็ตาม จะตองรําลึกไวเสมอวาเทคโนโลยีสมัยใหมมิใชสิ่งสำคัญที่สุดในการไดมาซึ่งสถาปตยกรรมสีเขียว แตแทจริงแลวคือการผสมผสานแนวคิดอนุรักษนิยมเขากับวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีสมัยใหม เราทุกคนตองตระหนักวาปญหาโลกรอน เปนปญหาที่ทุกคนในโลกใบเดียวกันนี้ตองไดรับผลกระทบอยางหลีกเลี่ยงไมไดโปรดอยาเกี่ยงกันเพื่อการทําความเย็นและความสะอาดใหแกโลกใบนี้อีกเลย

ตัวอย่างอาคารเขียวในประเทศไทย

ธนาคารกสิกรไทย สาขาแจ้งวัฒนะ (โดยบริษัท Design 103 International)

                 องค์กรและผู้ออกแบบมีความตั้งใจอย่างเต็มเปี่ยมที่จะทำให้อาคารนี้เป็นอาคารเขียวในมาตรฐานนานาชาติ (LEED) ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีที่ทำให้องค์กรต่าง ๆ ให้ความสนใจในองค์ประกอบหลาย ๆ ด้านของสถาปัตยกรรมสีเขียว เช่น การเลือกที่ตั้ง การอนุรักษ์น้ำ การอนุรักษ์พลังงาน สภาพแวดล้อมภายในที่น่าอยู่และมีสุขภาวะ และการใช้วัสดุ แต่จุดที่สำคัญของอาคารนี้นอกจากเรื่องการใช้ระบบเปลือกอาคารและระบบวิศวกรรมที่มีประสิทธิภาพสูง ก็คือการเลือกซื้ออาคารเก่ามาปรับปรุง แทนที่จะสร้างอาคารขึ้นใหม่ รวมทั้งการปรับเปลี่ยนพื้นที่รกร้าง ลานคอนกรีตที่จอดรถเดิม ให้เป็นสวนสาธารณะที่ให้น้ำซึมลงดินได้ ลดภาวะปรากฏการณ์เกาะร้อน (Urban Heat Island)

The Avenue รัชโยธิน Siam Future (โดยบริษัท Contour)
                   ลักษณะเด่นทางด้านสถาปัตยกรรมสีเขียวของโครงการอสังหาริมทรัพย์แห่งนี้ ไม่ได้อยู่ที่การประหยัดพลังงาน การประหยัดน้ำ หรือการใช้วัสดุหรืองานระบบที่มีประสิทธิภาพสูงตามมาตรฐานที่สถาปัตยกรรมสีเขียวทั่วไปมักจะเป็น แต่กลับอยู่ที่ความใจกว้างของผู้ประกอบการ และความตั้งใจของผู้ออกแบบที่ได้สละพื้นที่จัดเป็น open space สีเขียวที่มากกว่าเกณฑ์ตามกฎหมาย หรือมาตรฐานการลงทุนทั่วไป โดยได้มีการเก็บรักษาต้นไม้ใหญ่เดิมไว้ 100% ซึ่งทำให้การออกแบบวางผังรูปร่างอาคารมีการถอยร่นจากถนน มีการลัดเลี้ยวหลีกเลี่ยงตำแหน่งต้นไม้เดิม เกิดเป็นสภาพแวดล้อมที่เชื่อมโยงกันอย่างกลมกลืนระหว่างภายในและภายนอก ก่อเกิดเป็น space ของสถาปัตยกรรมเขตร้อนชื้นสมัยใหม่ ที่ส่งเสริมให้คนออกมาเดินใช้เวลาภายนอกห้องปรับอากาศมากขึ้น ซึ่งหากมองใน context ระดับเมือง จะเห็นการก่อเกิดของ urban space ที่มอบให้แก่ชุมชนเมือง โดยพยายามทำให้เกิดเป็นความยั่งยืนทางเศรษฐศาสตร์ (Economic Sustainability)

สนามบินนานาชาติเกาะสมุย (โดยบริษัท Habita)
                 ลักษณะเด่นของความเป็นสถาปัตยกรรมสีเขียวในอาคารแห่งนี้คือความกลมกลืนกับบริบททางวัฒนธรรม (Cultural Context) เป็นการดึงความเป็นเอกลักษณ์ของสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นเขตร้อนชื้น (Tropical Vernacular Design) มานำเสนออย่างเด่นชัด งดงาม ตั้งแต่การระบายอากาศธรรมชาติ คุณภาพของแสงสว่างธรรมชาติ การใช้วัสดุและการออกแบบรายละเอียดทางสถาปัตยกรรม ถึงแม้อาคารหลังนี้จะไม่มี “ของเล่นสีเขียว” (Green Gadgets) ใด ๆ มาประกอบใช้ เช่นเปลือกอาคารประสิทธิภาพสูง หรือ ระบบวิศวกรรมนำสมัย แต่ผู้ออกแบบเลือกให้ความสำคัญต่อความเป็น “สถาปัตยกรรมสีเขียว” ที่ลุ่มลึกกว่าการเป็นเพียง “อาคารเขียว” ตามมาตรฐานของตะวันตกที่กำลังเป็นที่นิยมเช่น LEED หรือ BREEAM

พิพิธภัณฑสถาน มหาวิทยาลัยกรุงเทพ (โดยบริษัท A49)
                 ถึงแม้ว่าอาคารหลังนี้จะไม่ได้มีการออกแบบครบทุกองค์ประกอบในเกณฑ์ของสถาปัตยกรรมสีเขียว แต่ผู้ออกแบบเลือกแสดงบางข้ออย่างเด่นชัด ซึ่งจุดที่เด่นมากของอาคารนี้คือการนำเสนอรูปแบบของการเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้แก่อาคาร โดยการใช้หลังคาเขียว หรือ green roof ขนาดใหญ่ที่ประสานการออกแบบเส้นสายที่สวยงามน่าสนใจ ทำให้เกิดความรู้สึกว่าตัวอาคารได้จมตัวลงไปกับพื้นโลก เกิดขึ้นและกลับคืนสู่พื้นโลก ซึ่งน่าจะเป็นความตั้งใจของผู้ออกแบบตั้งแต่ต้น

อาคารปฏิบัติการ คณะเศรษฐศาสตร์ ม.เกษตรศาสตร์ (โดยบริษัท ต้นศิลป์ สตูดิโอ)
                สถาปัตยกรรมสีเขียวไม่ใช่แค่การปลูกต้นไม้มาก ๆ แต่สำหรับอาคารหลังนี้ การมีต้นไม้จำนวนมากภายในคอร์ท เป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้นของการออกแบบเพื่อให้เป็นสถาปัตยกรรมสีเขียวที่น่าอยู่สำหรับผู้ใช้อาคาร การออกแบบในแนวทางสถาปัตยกรรมเขตร้อน (Tropical Design) ต่างหากที่เป็นจุดสำคัญที่ไม่ได้ถึงกับซ่อนอยู่ เพียงแต่ไม่ได้ถูกทำให้เด่นชัดจนเกินไป (Present but not being featured) การระบายอากาศธรรมชาติ ภายในโถงที่เว้นพื้นที่ไว้เป็นพิเศษแสดงถึงความตั้งใจให้เกิดความน่าสบายตามธรรมชาติ ร่วมกับการออกแบบการกันแดดที่ช่องเปิดที่มีการคำนวณองศาดวงอาทิตย์และ Sun Chart อย่างถี่ถ้วน ก่อให้เกิดผลงานออกแบบที่แสดงถึงความตั้งใจที่น่ายกย่องเป็นตัวอย่าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเป็นอาคารเรียนของราชการ

กุฏิวัดพุทธเขาโคดม (โดยคุณสุริยะ อัมพันศิริรัตน์)
                ความพอเพียง ความยั่งยืน และเป็นมิตรต่อสรรพสิ่งในโลก เป็นสิ่งที่สถาปัตยกรรมสีเขียวได้ถูกกำหนดไว้เป็นพัน ๆ ปี ภายใต้หลักปรัชญาพุทธศาสนา อาคารหลังนี้แสดงความเรียบง่ายทั้งการออกแบบและการใช้วัสดุ ซึ่งยังคงสร้างความรู้สึกน่าสบาย การระบายอากาศ และ “คุณภาพ” ของสภาพแวดล้อมภายในที่ลุ่มลึกเกินมาตรฐานอาคารเขียวระดับนานาชาติใด ๆ จะสามารถเข้ามาประเมินอาคารหลังนี้ได้

เอกสารอางอิง 

อรรจนเศรษฐบุตร 2549. สถาปตยกรรมยั่งยืน และนิเวศวิทยาคาร เอกสารประกอบการสอน วิชาเทคโนโลยีอาคาร และสิ่งแวดลอม 1 ภาควิชาสถาปตยกรรมศาสตรจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย

http://www.asa.or.th/th/node/99809

 โชติกา ตรึงตราจิตกุล 

54020017